قانون-معصومه ديودار
به نظر می‌رسد، یکی از مشکلاتی که در کشور ما وجود دارد این است که شاهد بروز رفتارهایی هستیم که این رفتارها، آشکارا با ملاحظات آموزه‌های محیط زیستی در تضاد هستند. باید اتفاقی در سنین کودکی بین 3 تا 12 سالگی رخ می‌داد که تاکنون رخ نداده‌است و این سبب شده تا هزینه‌های آموزشی هنگفتی که برای آموزش ایرانی‌ها صرف می‌شود عملا به نتیجه نرسد. این اتفاقی است که سابقه تاریخی دارد و دنیا هم چنین ماجرایی را تجربه کرده‌است.اسکاندیناوی و دانمارک، نخستین کشورهایی بودند که تصمیم گرفتند نظام آموزش و پرورش خود را متحول کنند و شاهد رشد نسلی باشند که نگاه آن نسل به مواهب طبیعی مانند نگاهش به فضیلت‌های اخلاقی غیر قابل معامله باشد. بعد از آن برخی کشورها در آسیا، آمریکا و استرالیا نیز به این روش آموزشی روی آوردند و از این مکتب تربیتی پیروی کردند. از این مکتب تربیتی به عنوان «مدارس طبیعت» یاد می‌شود. مدارسی که به جای رقابت و مقایسه در محیط آموزشی، تحمیل زنگ و کلاس درس و معلم، فضایی برای رشد خلاقیت و بروز آن و تجربه لمس بی واسطه طبیعت برای بچه‌ها فراهم می‌شود و آموزش غیر مستقیم صورت می‌گیرد.
محمد درویش،کنشگر محیط زیست و مدیر کل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست است و طرح مدرسه طبیعت از دل این دفتر شکل گرفته است. قانون بچه‌ها با او به گفت و گو نشست تا بیشتر درباره مدرسه طبیعت بداند.
بچه‌ها در مدارس طبیعت چه آموزش‌هایی می‌بینند و این مدارس چگونه فعالیت می‌کنند؟
بچه‌ها در مدارس طبیعت می‌توانند خاک بازی و آب بازی کنند. خودشان نهال بکارند و از آن نگهداری کنند تا به درخت تبدیل شود. با حیوانات بازی کنند و از نزدیک و با کسب تجربه از طبیعت به پرسش‌هایی که در ذهن‌شان ایجاد می‌شود پاسخ دهند. فضایی فراهم می‌شود که خود بچه‌ها بتوانند پرسش‌های‌شان را کشف کنند. برای درس خواندن قانون و محدودیت وجود ندارد. می‌توان هنگام آموزش درست کردن رب گوجه فرنگی، سراغ رودخانه و جوی آب رفت و آبتنی هم کرد. در مدراس طبیعت، امپراتوری به بچه‌ها معرفی می‌شود که پادشاهش خودشان هستند. بچه‌ها بازی می‌کنند و در این بازی، خلاقیت و کار گروهی رشد می‌کند و شکل می‌گیرد.
در مدارس طبیعت، معلمی وجود دارد که بیش از چهار میلیارد سال تجربه دارد و نامش زمین است. درواقع این مدارس توسط تسهیلگرانی که بچه‌ها را همراهی می‌کنند اداره مي‌شود و وظیفه آن‌ها این است که مراقب باشند تا بچه‌ها به خودشان، دیگران و طبیعت آسیب نرسانند.
شعار مدارس طبیعت این است که می‌خواهیم نسلی را پرورش دهیم که در پیشگاهش نه هیچ گیاهی علف هرز و نه هیچ جانداری، زیانکار باشد.جهان چون زلف و خط و خال و ابروست که هر چیزی به جای خویش نیکوست در مدارس طبیعت؛ فیتیله فردا تعطیله مطرح نیست و بچه‌ها عاشقانه به مدرسه می‌آیند و دوست ندارند یک روز تعطیل باشد، چراکه مجال پیدا می‌کنند که عاشق سرزمین‌شان باشند و راهی بیابند كه به کار گروهی بپردازند و مهارت زندگی‌کردن را بياموزند. به‌این ترتیب می‌توانیم بخشی از مشکلات جامعه امروز را نه تنها در حوزه محیط زیست، بلکه در سایر حوزه‌ها حل کنیم.
تاکنون چه تعداد از مدارس طبیعت در کشور فعال شده‌اند؟
تاکنون 45 مدرسه طبیعت در 17 استان راه‌اندازی شده است. این مدارس بچه‌های 3 تا 12 سال را جذب می‌کند. بچه‌ها می‌توانند تمام‌وقت یا نیم روز در هفته در این مدارس ثبت نام کنند. معمولا بچه‌های زیر 7 سال به صورت تمام وقت ثبت نام می‌کنند و برای بچه‌های بالای 7 سال هم با مدارس تعاملاتی داشتیم که اردوهای دانش‌آموزی را در مدارس طبیعت بگذرانند.گیلان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، مازندران، گلستان، تهران، اصفهان، همدان، کرمانشاه، بوشهر و ... از‌جمله استان‌هایی هستند که مدارس طبیعت در این استان‌ها فعال شده‌است و برنامه ما این است که بتوانیم در همه شهرهای ایران، مدارس طبیعت را گسترش دهیم.
با توجه به فعالیت چند ساله مدارس طبیعت و آموزش و پرورش به روشی نوین، چه دستاوردهایی حاصل شده است؟
نتاتیج بسيار امیدبخش بودند، چنان‌که طی پژوهشی که در دنیا درخصوص مدارس طبیعت انجام شده و در ایران نیز شاهد بودیم به این نتیجه رسیده‌ایم که این مدارس، دست‌کم 25 درصد روی یادگیری تاثیرگذاشته‌اند و 40 درصد بیش فعالی را کاهش داده‌اند؛ همچنين مواردی داشتیم که در کودکان اوتیسم و آسپرگر شواهد امیدوارکننده‌ای برای درمان آن‌ها مشاهده شده است. حتي در بیرجند خانواده‌ای را داریم که دختر پنج ساله خود را با طی مسیری 105 کیلومتری به مدرسه طبیعت می‌آورد. فرزند آن‌ها اوایل بسیار بهانه‌گیر و گوشه‌گیر بود و نمی‌توانست خواسته‌هایش را مطرح کند و هر غذایی را نمی‌خورد؛ درحالی‌که اکنون برونگرا شده است و خواسته‌هایش را بیان می‌کند. زمانی که در جمع قرار می‌گیرد برای گروه مشکل ایجاد نمی‌کند و می‌تواند کار گروهی را انجام دهد. مشاهده تغییرات مثبت این‌چنینی در رفتار این دختر بچه سبب شده است تا والدین او مسیر طولانی را طی کنند تا فرزندشان در مدرسه طبیعت حضور داشته باشد.
آیا ثبت نام و حضور در مدراس طبیعت شرایط خاصی دارد؟ چگونه می‌توانیم فرزندان‌مان را در این مدارس ثبت نام کنیم؟
والدین با مراجعه و تماس با دفتر مشارکت مردمی سازمان محیط‌زیست به شماره 88233071 و 88233072 می‌توانند اطلاعات لازم درخصوص مدارس طبیعت فعال در شهر و استان مورد نظر را دریافت کنند؛ البته دوره آموزش سه روزه مقدماتی هم داریم که تسهیلگران و افراد علاقه‌مند به راه‌اندازی مدارس طبیعت می‌توانند این دوره را بگذرانند، همچنین دوره آموزش تکمیلی چهار روزه هم داریم که می‌تواند موثر باشد.
هزینه ثبت نام و حضور در مدارس طبیعت چقدر است؟
به طور مثال، هزینه ثبت نام برای دوره سه روزه به همراه اقامت، صبحانه، نهار و شام در مشهد 300 هزار تومان است.
با‌توجه به آنکه درحال‌حاضر تنها 17 استان دارای مدارس طبیعت هستند و تعداد این مدارس محدود است، افرادی که در شهر یا استانی زندگی می‌کنند که دسترسی به مدارس طبیعت ندارند، چگونه می‌توانند از این امکانات استفاده کنند؟ نقش سایر مدارس در این خصوص چگونه است؟
شرایط به‌وجود آمدن مدارس طبیعت خیلی دشوار نیست و به کسانی که دست‌کم پنج تسهیلگر داشته و دوره‌های آموزشی را گذرانده باشند مجوز یک‌ساله برای فعالیت می‌دهیم و البته کارشناسان ما فعالیت این مدارس را مورد بررسی قرار می‌دهند و اگر با استانداردها همخوانی داشته باشد، مجوز آن‌ها به مدت پنج سال تمدید خواهد شد.
توصیه ما این است که با‌توجه به آنکه تعداد کودکان و نوجوانان بین 3 تا 12 سال در کشور ما حدود هشت میلیون و 600 هزار نفر است و برای هر پنج دانش‌آموز به یک تسهیلگر نیاز داریم، با بازار کار چندصد هزار نفره روبه‌رو خواهیم شد. پیش‌بینی کرده‌ایم که در افق 10 ساله، بتوانیم 200 هزار شغل که در زمره کسب و‌کارهای سبز محسوب می‌شود، ایجاد کنیم. این امکان در تمام شهرها و استان‌های کشور وجود دارد که با کمترین هزینه، این اتفاق بیفتد و امیدواریم که با‌توجه به قولی که سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور داده است و قرار است زمین در اختیار واجدین شرایط مدارس طبیعت قرار دهد، این مشکل حل شود.
نقش والدین در گرایش بچه‌ها به سوی حفظ محیط‌زیست و دوستدار طبیعت بودن آن‌ها تا چه اندازه موثر است؟
برگ برنده مدارس طبیعت، والدین هستند. چنان‌که والدین با دیدن تغییر رفتار در فرزندان‌شان، می‌توانند مبلغان رواج و توسعه این امر باشند. توجه داشته‌باشید که والدین هم می‌توانند در دوره‌های آموزشی شرکت کنند و در عین حال گرایش والدین به دوست داشتن طبیعت می‌تواند راه را برای این امر هموار کنند.
درعین‌حال، بهتر است والدین به این مهم توجه داشته‌باشند که به جای سختگیری‌ها و نگرانی درخصوص خاکی یا خیس شدن لباس فرزندان‌شان از بازی در طبیعت، به این بیندیشند که اعتماد به نفس و عشق به طبیعت در فرزندان‌شان نهادینه شود.