صندلي داغ نيرو!

كشور ايران به‌علت قرار داشتن در اقليم خشك و نيمه خشك همواره با مشكل كم‌آبي روبه‌رو بوده‌است. گواه اين حرف، سابقه هزاران ساله ايرانيان در روش‌هاي منحصر به فرد توزيع آب و ابتكار در ابداع قنات است. به همين دليل وزارتخانه‌نيرو از گذشته همواره به‌عنوان يكي از وزارتخانه‌هاي كليدي كشور به حساب مي‌آمده است. افزايش مشكلات زيست محيطي از جمله ريزگرد‌ها كه برخي، يكي از دلايل آن را به ساخت بي‌رويه سد در كشور مربوط مي‌دانند و از طرف ديگر معضل كم‌‌آبي و حتي در برخي موارد بي‌آبي در نقاط بسياري از كشور، وزير آتي نيرو را با نوعي برزخ مواجه خواهد كرد. ايران به‌عنوان سومين كشور سدساز دنيا، همواره از كشورهاي مطرح دنيا بوده‌ ولي آيا ادامه اين روند و حفظ جايگاه‌جهاني به نفع كشور خواهد بود؟بي‌شك بزرگ‌ترين چالش وزير نيروي آينده در همين حوزه خواهد بود و مي‌توان پيش بيني كرد آنچه كه وزير آتي را بيش از پيش به خبر اول رسانه‌ها تبديل مي‌كند، مساله آب خواهدبود. بايد منتظر بمانيم تاببينيم تكليف اين وزارتخانه در اين دوره پرچالش كشور به كجا ختم خواهدشد و آيا همان‌گونه كه رييس كميسيون امنيت ملي به آن اشاره كردند، بحران آب تبديل به چالشي امنيتي خواهد شد يا خير؟ با توجه به آنكه رسانه‌ها وشخصيت‌هاي سياسي از احتمال برگزيده‌شدن اردكانيان خبرمي‌دهند، «قانون» نگاهي به تاريخچه و وزيران پيشين اين وزارتخانه انداخته‌است كه شما را به ادامه اين گزارش دعوت مي‌كنيم.

تاريخچه يك وزارت

در 25 مهر 1315 اولين نظامنامه شركت توسعه برق تهران تصويب شد. با سقوط رضاشاه پهلوي در سال 1322 بنگاه آبياري براي اصلاح امور آبياري كشور تاسيس شد. تشكيل اين دونهاد، تاسيس وزارتخانه آب و برق را در دهه 40 موجب شد. در 26اسفند 1342، لايحه قانون تاسيس وزارت آب‌و‌برق به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد. با تصويب قانون، اين وزارتخانه براي يكپارچه‌سازي خدمات حوزه انرژي كشور، تشكيل و مهندس منصور روحاني به‌عنوان اولين وزير آب و برق ايران از طرف نخست وزير وقت انتخاب شد.

تبديل آب و برق به نيرو

چهار سال پس از تشكيل وزارتخانه، به روز‌شدن قوانين آن كليد خورد و در اولين گام در سال1346،سازمان برق ايران براي هماهنگي و يكپارچگي بيشتر صنعت برق، ايجاد و موظف شد كه شركت‌هاي برق منطقه‌اي را جهت اجراي طرح‌هاي برق‌رساني به سراسر كشور تشكيل دهد. يك‌سال بعد نيز «شركت‌هاي بهره‌برداري از اراضي زير سدها» براي ساماندهي امور آبرساني تاسيس شد. با تخصصي‌شدن حوزه انرژي و ايده تاسيس سازمان انرژي اتمي در سال 1353 براي بررسي و به‌كارگيري ساير انرژي‌هاي تجديدپذير، زمينه تغيير نام وزارتخانه به نيرو به وجود آمد. سرانجام در دي 1353، قانون تاسيس وزارتخانه نيرو در 11 ماده به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد و در 28بهمن همان سال نيز، مورد تاييد مجلس سنا به رياست جعفر شريف امامي قرار گرفت. به‌اين ترتيب تمامي اختيارات وزارت آب و برق به اين وزارتخانه منتقل و به موجب ماده 9، سازمان انرژي اتمي نيز به‌عنوان يكي از زيرمجموعه‌هاي اين وزارتخانه محسوب شد. ايرج مقدم، آخرين وزير نيرو پيش از انقلاب است.

وزارت نيرو پس از انقلاب اسلامي

با وقوع انقلاب، وزارت نيرو مجدد دستخوش تغييراتي شد. پيش از معرفي كابينه شهيدرجايي، در ارديبهشت 1359 ، بخشي از وظايف وزارتخانه به ساير ارگان‌ها سپرده شد. از جمله انتقال وظايف، مي‌توان به تامين و توزيع آب آشاميدني توسط استانداري‌ها وشهرداري‌ها اشاره كرد. همچنين ادارات آبياري و تشكيلات مربوطه آن نيز به وزارت جهاد كشاورزي و عمران روستايي واگذار شد. در مجلس اول شوراي اسلامي ايران، لايحه قانون توزيع عادلانه آب به پيشنهاد وزيران جهادكشاورزي و نيرو تصويب شد. اين لايحه شامل 52 ماده و 27تبصره بود كه بسياري را پس از سال‌ها اميدوار كرد كه قانون روشن و مشخصي بر حوزه آب و فاضلاب حكم فرما شود.

پيشينه وزراي ج.ا.ا

در ادامه وزرايي را كه اين سال‌ها سكان‌دار وزارت نيروبودند، معرفي و به مشخصات هركدام از آن‌ها اشاره مي‌كنيم.

عباس تاج

تاج، اولين وزير نيروي جمهوري اسلامي است كه در تاريخ 28 بهمن 1357 از طرف مهندس بازرگان به اين سمت منصوب شد. او پس از استعفا دولت موقت نيز مسئوليت اين وزارتخانه را برعهده داشت. از وي به‌عنوان يكي از بنيان‌گذاران انجمن اسلامي مهندسان در سال 1336 ياد مي‌شود. عباس تاج، حدود يك‌سال اين سمت را برعهده داشت. وي معلم و حافظ قرآن و در شهر كاشان متولد شده‌است.

حسن عباسپور تهراني‌فر

وزير 37 ساله شهيد رجايي، تنها وزير نيرويي است كه در تاريخ جمهوري اسلامي به فيض شهادت نايل شده‌است.وي از دانش‌آموختگان دانشكده فني تهران است كه براي دريافت مدرك دكتري به انگلستان رفت و تحصيلات خود را در رشته برنامه‌ريزي انرژي در دانشگاه لندن پيگيري كرد. پيش از انقلاب، وي عضو سازمان ملي دانشگاهيان شد كه نقش بسياري را در مبارزات دانشگاهي عليه شاه ايفا كرد. حضور يك‌ساله او در رأس وزارت نيرو، يكي از درخشان‌ترين ادوار اين وزارتخانه را به‌وجود آورد. رشد توليد انرژي در نيروگاه‌ها، يكي از دستاوردهاي مهم اين وزارتخانه در طول يك‌سال حضور شهيد عباسپور بود. گفتني است كه مهندس حسن عباسپور تهراني‌فر، كرسي تدريس دانشگاه صنعتي شريف را نيز برعهده داشته‌است. سرانجام ايشان در هفتم تير 1360 در انفجار دفتر حزب‌جمهوري به كاروان شهدا ملحق شد.

حسن غفوري فرد

بي‌شك يكي از وزيران با سابقه نيرو در تاريخ 39 ساله جمهوري اسلامي ايران، حسن غفوري‌فرد است. وي دكتري فيزيك ذرات هسته‌اي را از دانشگاه كانزاس آمريكا اخذ كرده و مدتي نيز دبير انجمن اسلامي دانشجويان در اين كشور بوده‌است.

در اوايل انقلاب، استاندار خراسان بود و پس از شهادت چندنفر از نمايندگان اين استان در انفجار حزب جمهوري به صورت ميان‌دوره‌اي به مجلس شوراي اسلامي راه يافت.

پس از انفجار دفتر نخست‌وزيري و تشكيل دولت موقت وي به‌عنوان وزير نيرو به اين وزارتخانه راه يافت. پيش از حسن غفوري فرد، محمود مقدم و منصور شهيدي هر كدام به مدت يك‌ماه سرپرستي اين وزارتخانه را برعهده داشتند. با پيروزي آيت ا.. خامنه‌اي در انتخابات رياست‌جمهوري، وي يك دوره چهارساله به‌عنوان وزير نيرو در دولت مقام معظم رهبري حضور داشت.

حسن‌غفوري فرد 73 ساله سابقه دوبار كانديداتوري را نيز در كارنامه سياسي خود دارد.

محمدتقي بانكي

در دولت چهارم، محمدتقي بانكي به ‌عنوان وزير نيرو معرفي و از مجلس دوم راي اعتماد گرفت. او داراي مدرك دكتري مهندسي عمران از دانشگاه ميسوري آمريكاست.

از سوابق علمي وي مي‌توان به عضويت در هيات علمي دانشگاه اميركبير و تاليف چندين كتاب در رشته مهندسي اشاره كرد. وي تنها به‌مدت 20 ماه در اين وزارتخانه حضور داشت.

بيژن نامدار زنگنه

بيژن نامدار زنگنه، متولد 1331 در كرمانشاه است. او با بيش از 9 سال حضور در اين وزارتخانه، باسابقه‌ترين وزير نيرو در ايران است. پيش از آنكه زنگنه به عنوان وزير نيرو انتخاب شود، ابوالحسن خاموشي مدتي سرپرستي اين وزارتخانه را برعهده داشت.

وي داراي مدرك كارشناسي ارشد در رشته مهندسي راه و ساختمان از دانشكده فني تهران و اولين وزير نيرو در جمهوري اسلامي است كه از دانشگاه‌هاي ايراني فارغ التحصيل شده‌است. او هم‌اكنون وزير نفت دولت دوازدهم است و بيش از 24 سال از عمرش را در وزارت به‌سر برده‌است.

حبيب ا.. بي‌طرف

وي در همان دانشگاهي تحصيل كرده كه بيژن نامدار زنگنه از آن فارغ التحصيل شده‌است. در طول 9سال وزارت زنگنه وي در معاونت اين وزارتخانه و همچنين به‌عنوان مجري طرح كارون مشغول به فعاليت بوده‌است. با پيروزي دولت اصلاحات، به مدت هشت سال به اين وزارتخانه رهسپار شد.

با پيروزي مجدد حسن روحاني در دولت دوازدهم، وي به‌عنوان گزينه وزارت نيرو به مجلس معرفي شد ولي در نهايت نتوانست راي اعتماد مجلس را بگيرد.

سيد پرويز فتاح

متولد 1340، در شهر اروميه است. با پيروزي محمود احمدي‌نژاد در سال 1384، وي به‌عنوان گزينه وزارتخانه نيرو به مجلس معرفي شد. پرويز فتاح فارغ التحصيل رشته صنايع از دانشگاه امام حسين(ع) است. وي هم اكنون رياست كميته امداد امام خميني(س) را عهده داراست.

مجيد نامجو

مجيد نامجو داراي مدرك كارشناسي ارشد رشته مهندسي عمران از دانشگاه باهنر و متولد شهر كرمان است. وي در زماني كه به‌عنوان وزير نيروي دولت دوم محمود احمدي‌نژاد انتخاب شد، 47 سال داشت و مدتي را نيز معاونت عمران را در قرارگاه‌هاي سپاه،برعهده داشته‌است.

حميد چيت چيان

از سوابق سياسي چيت چيان پيش از وزارت، مي‌توان به نمايندگي و عضويت در هيات رييسه مجلس اشاره كرد.

وي فارغ التحصيل رشته مديريت از مركز آموزشي مديريت دولتي است. همچنين وي در دوران وزارت پرويز فتاح، قائم مقام اين وزارتخانه بود. حميد چيت چيان در 8سال جنگ تحميلي، در سطوح عالي فرماندهي سپاه حضور داشت.

دهمين وزير نيرو كيست؟

پس از آنكه حبيب ا.. بي‌طرف از مجلس راي اعتماد نگرفت، رضا اردكانيان به‌عنوان سرپرست اين وزارتخانه از طرف روحاني انتخاب شد.

با گذشت دوماه از سرپرستي وي در وزارت نيرو خبرها حكايت از آن دارد كه گزينه احتمالي حسن روحاني براي اين وزارتخانه همان سرپرست فعلي آن است.

بهروز نعمتي، سخنگوي مجلس شوراي اسلامي در گفت و گو با ايسنا اعلام كرد كه به احتمال فراوان گزينه دولت رضا اردكانيان خواهد بود. بايد منتظر ماند و ديد نهمين وزير نيرو در جمهوري اسلامي چه كسي خواهد بود.

رضا اردكانيان كيست؟

سرپرست 59 ساله وزارت نيرو متولد شهر يزد است. وي عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي شريف و داراي مدرك دكتري از كاناداست.

اردكانيان داراي سوابق متعددي در وزارت نيرو است كه از جمله آن‌ها مي‌توان به معاونت برنامه‌ريزي در دهه 70، معاونت امور آب و قائم‌مقامي بي طرف به مدت چهارسال اشاره كرد. وي پيش‌تر نيز در دهه 60، سابقه معاونت عمراني وزارت كشور را در كارنامه داشته‌است.

چالش هاي پيش روي وزير

بحران آبي كشور و مسائل مرتبط با آب‌هاي زيرزميني، بي‌شك بزرگ‌ترين چالش‌هاي اين وزارتخانه در دوره فعلي خواهد بود.

از بزرگ‌ترين نياز كشور در اين حوزه مي‌توان به تعادل بخش سفره‌هاي آبي زيرزميني، حل مشكلات زيست محيطي بالا و پايين دست سدها، انتقال آب به اراضي كشاورزي و تقويت توليد نيروگاه‌هاي كشور اشاره كرد.