قانون- هزاران نفر از حجاج در حالی که عازم مراسم رمی جمرات بودند براثر بسته شدن راه ورودی جمرات از سوی نیروهای سعودی دچار ازدحام، فشردگی و برخورد با یکدیگر شده و بعد از روی زمین افتادن، جان خویش را از دست دادند در حالی که هیچ‌گونه توجیهی برای این حادثه تلخ که منجر به قربانی شدن ۷۴۰۰هزار نفر از حاجیان کشورهای مسلمان شد، وجود ندارد.
به گزارش قانون، یکسال پیش در چنین روزی، التهاب و اضطراب به دل ایرانی ها افتاد. به خصوص آنها که زایرانی را در حج داشتند و چشم به راه بازگشتشان بودند. حاجی که رفته بودند به قرب الهی برسند و خیانت سعودی آنها را به ملکوت اعلی رساند.
در این فاجعه مرگبار که به سبب بی‌کفایتی و بی‌لیاقتی و بنابر اخبار و اظهارات مقامات مسئول، به دلیل برنامه از پیش طراحی شده سعودی‌ها برای کشتار به‌وقوع پیوست، حاجیان که قصد عزیمت برای مناسک را داشتند بر اثر ازدحام و به علت گرمای بیش از حد هوا و به سبب برخورد با زائرانی که قصد بازگشت به عقب را داشتند، دچار خفگی و مشکلات تنفسی شده و جان باختند.
ایران یکی از ۳۹ کشوری بود که نام زائرانش در زمره جان‌باختگان فاجعه منا قرار گرفت؛ فاجعه‌ای که در روز عید قربان رخ داد و مرگبارترین حادثه تاریخ حج نام گرفت و 464 زایر ایرانی به درجه رفیع شهادت رسیدند.
پس از این حادثه دردناک، مقام معظم رهبری با مقصر خواندن مقامات سعودی و بی تدبیری و بی کفایتی آنها در مدیریت حج، سه روز عزای عمومی در کشور اعلام و تلاش های دیپلماتیک برای دفاع از حقوق زایران ایرانی و شهدای این حادثه آغاز شد.
کشورهای مسلمان خواستار محاکمه و برخورد با عاملان این حادثه شدند اما اکنون که یکسال از فاجعه منا می گذرد، عربستان حتی تاکنون یک کمیسیون تحقیق و یا محکمه برای رسیدگی به این فاجعه تشکیل نداده است. خسارات خانواده های قربانیان نیز تاکنون جبران نشده است.
خانواده قربانیان از حکومت آل سعود شکایت کرده اند و به گفته معاون امور بین الملل ستاد حقوق بشر قوه قضائیه پیگیری این موضوع در سه سطح از جمله طرح دعوی در محاکم عربستان، محاکم ملی و همچنین محاکم بین المللی قابل بررسی است اما جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر در عربستان کنسولگری و سفارت ندارد که بخواهد طرح دعوی را دنبال کند؛ با این حال وزارت امور خارجه با کمک دستگاه های ذیربط از طریق وکلای خارجی پیگیر شکایت علیه عربستان هستند.
در محاکم ملی نیز دادسراها شعبه ای را برای دریافت شکایت قربانیان فاجعه منا اختصاص دادند و البته این نکته که آیا در این پرونده رسیدگی قضایی هم انجام خواهد شد یا نه، باید در چارچوب اصل مصونیت دولت ها به آن نگریست و همچنین دعاوی متقابل. در عرصه بین المللی نیز دو دیوان قابلیت طرح دعوا و پیگیری دارند که عبارتند از دیوان کیفری بین المللی که ایران و عربستان عضو آن نیستند که به این ترتیب مبنای صلاحیتی ندارد.
ایرانی ها با کارشکنی آل سعود از رفتن به حج امسال محروم شده اند ولی همچنان وضعیت شکایت ها نامشخص است. با این حال، تا زمان پیگیری حقوقی پرونده، باید موضوع فاجعه منا زنده نگهداشته شود و در مجامع حقوق بشری و سازمان های بین المللی ابعاد آن برجسته شود.
چند روز قبل و با گذشت یکسال از فاجعه منا، رهبر معظم انقلاب در بیاناتی در جمع خانواده های شهدای منا فرمودند «حکّام سعودی یک عذرخواهیِ زبانی از دنیای اسلام نکردند! چقدر اینها وقیحند، چقدر بی‌شرمند! آیا این کوتاهی‌ای که اینها کردند، سوءتدبیری که نشان دادند، بی‌کفایتی‌ای که به خرج دادند -حالا بعضی میگویند تعمّد، ولو آن هم نباشد- نفْس این بی‌تدبیری و بی‌کفایتی یک جرم است برای یک مجموعه‌ی دولتی و سیاسی.
ایشان خطاب به سران حکومت آل سعود فرمودند: چطور نتوانستید اداره کنید؟ چطور نتوانستید امنیّت این جمعیّتی را که ضیوف‌الرّحمانند، میهمانان خدایند و شما این‌همه درآمد از این ناحیه کسب می کنید، و برای خودتان عنوان درست می کنید، حفظ کنید؟ چه تضمینی وجود دارد که در اوقات مشابه، حوادث مشابهی رخ ندهد؟ این یک سؤال بزرگ است. دنیای اسلام بایستی گریبان اینها را بگیرد، از اینها سؤال بکند؛ چرا سؤال نمی کنند؟ مصائب دنیای اسلام اینها است. اینکه جمهوری اسلامی در مقابل این‌همه جهالت، این‌همه گمراهی، این‌همه مادّی‌گری، این‌همه سهل‌انگاری و احیاناً بی‌غیرتی دیگران، تنها می‌ایستد و مواضع قرآنی خودش را، مواضع اسلامی خودش را، مواضع بر حقّ خود را علناً و صریحاً اعلام می کند، این همان شاخصی است که شما ملّت ایران باید به آن افتخار کنید و میک نید. و خود شما ملّت ایران هستید که این قدرت را، این شجاعت را به وجود آورده‌اید که می توانید در مقابل یک دنیای تاریک جاهل، حرف حق را بزنید و حقایق را بیان کنید. حقیقت این است که این کسانی که این بی‌کفایتی را نشان دادند، این ناامنی را بر حجّاج دنیای اسلام -که در آنجا سالی یک بار جمع می شوند- تحمیل کردند، اینها انصافاً لایق نیستند برای اداره‌ی حرمین شریفین، لایق نیستند برای خدمت حرمین شریفین؛ واقعیّت قضیّه این است. این باید در دنیای اسلام جا بیفتد، باید این فکر ترویج بشود. این هم یک بُعد مسئله است.
اکنون خانواده شهدای منا مراسم سالگرد شهادت زایران خود را می گیرند و همچنان امیدوار به دفاع از خون شهدای خود از سوی دولتمردان و دستگاه دیپلماسی کشور هستند.