قانون- انتظارها به پايان رسيد و بالاخره نمايندگان در خانه ملت پس از سال‌ها كشمكش با تبديل سازمان عريض و طويل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به وزارتخانه ميراث فرهنگي موافقت كردند. در روزگاري كه خبرهاي ناخوشايندي از وضعيت آثار تاريخي، صنعت گردشگري و صنايع دستي به‌گوش مي‌رسد، تصويب جزيیات طرح تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه در مجلس شورای اسلامی، دوباره بارقه‌هاي اميد را در دل دوستداران ايران زمين روشن كرد.
اواخر هفته گذشته بود كه نمايندگان مجلس به اين طرح راي دادند و قرار شد سازمان پس از تایید شورای نگهبان به وزارتخانه تبدیل شود اما اتفاق خوشايند ديگري كه در اين ميان رخ داده است، عدم افزايش نيروي انساني در اين سازمان پس از تبديل به وزارتخانه است. بر اين اساس، پس از تاييد شوراي نگهبان، دولت سه ماه فرصت دارد تا نخستين وزير ميراث فرهنگي ايران را به مجلس معرفي كند.
«ماده واحده طرح تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دستور کار جلسه علنی مجلس قرار گرفت که نمایندگان با ۱۳۷ رای موافق، ۴۱ رای مخالف و یک رای ممتنع از مجموع ۱۹۹ نماینده حاضر به آن رای دادند.در ماده واحده طرح تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آمده است: سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با تمامي اختیارات و وظایفی که به موجب قوانین و مقررات داراست، با رعایت بند «د» ماده ۲۹ قانون خدمات کشوری و بند «الف» ماده ۲۸ قانون برنامه ششم و بدون توسعه تشکیلات و افزایش نیروی انسانی به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تبدیل می‌شود و بار مالی ناشی از تعیین عنوان از محل منابع داخلی و صرفه‌جویی تامین خواهد شد.طبق تبصره یک ماده واحده این طرح، تمامي امکانات، اموال و نیروی انسانی سازمان مزبور در اختیار وزارتخانه جدید قرار می‌گیرد.در تبصره دو ماده واحده این طرح هم آمده است: شرح وظایف این وزارتخانه مطابق قوانین مورد عمل سازمان مذکور خواهد بود و دولت موظف است تغییرات در شرح وظایف وزارتخانه جدید را حداکثر ظرف مدت یک سال برای تصویب به مجلس ارائه کند.طبق تبصره سه ماده واحده این طرح، هرگونه افزایش نیروی انسانی، امکانات و بار مالی برای وزارتخانه موضوع این ماده در طول دوران اجرای برنامه ششم توسعه ممنوع است.
اين ميراث وزارتخانه مي‌خواهد
اما چرا فعالان، كارشناسان و برخي از نمايندگان مردم در مجلس، سال‌هاست به‌دنبال تغيير سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به وزارتخانه هستند؟ به‌جرات مي‌توان گفت كه مهم‌ترين دليل آن تبديل اين سازمان به حياط خلوت دولت‌ها بوده است. حیاط‌خلوتی كه بسياري از گروه‌های ویژه‌خوار در آن لانه کرده و از آن سود مي‌برند. اين مساله در چند دهه اخير به سنتي براي همه دولت‌ها تبديل شده است. سنت حیاط خلوت بودن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، موجب روي كار آمدن مديراني غيرمتخصص اما سياسي شده است. مديراني كه دليل اصلي بحران امروز در اين سازمان عريض و طويل هستند.وزارتخانه شدن این سازمان، توان چانه‌زنی برای حفاظت از میراث فرهنگی و افزايش بودجه براي ایجاد و توسعه زیرساخت‌های صنعت گردشگری و صنايع دستي ر ا افزايش مي‌دهد.
هفت‌خان وزارتخانه شدن ميراث
اما براي آنكه ميراث فرهنگي كشور صاحب وزارتخانه شود، هفت خوان را گذرانده است و دوستداران ميراث اين سرزمين بارها در خانه ملت، پس از شنيدن نظر مخالف نمايندگان به اين طرح نا‌اميد شدند. طرح وزارتخانه شدن سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در سال‌هاي اخير، چندين بار در مجلس مطرح شد و هربار با لابي دولت در نهایت راه به جایی نمي‌برد. مخالفان، بالا بودن رتبه رييس سازمان را دليل اصلي مخالفت خود بيان مي‌كردند.
اين درحالي بود كه در عمل بالاتر بودن توان و رتبه سازمانیِ معاونت رییس‌جمهور، كارايي براي رييس سازمان در مقابل با وزیران نداشت و گواه اين مساله نابودي صدها اثر باستاني و تاريخي بي‌نظير كشور براي اجراي پروژه‌هاي عمراني غيرضروري‌بود.
رييس سازمان پاسخگوی عملكردش نبود
مديريت غيرمتخصص و سياسي سازمان در سال‌هاي اخير بارها موجب گلايه‌مندي نمايندگان مجلس شده بود، اعتراضي كه طبق قانون اجازه سوال از رييس اين سازمان را نداشتند و همين مساله عدم پاسخگويي رييس سازمان، اعتراض‌هاي فراواني را به‌دنبال داشت. مهرداد بائوج لاهوتی، نماینده مجلس درباره تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه گفت: « با توجه به آنکه رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در قبال کارهایی که انجام می‌دهد پاسخگو نیست، پس بايد مجلس بر عملکرد آن نظارت داشته باشد.
از این رو طرح تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه مي‌تواند اين مساله را حل كند».
لاهوتي درباره اصلاحاتی که در جزییات طرح اعلام شده است،افزود:« سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با تمامي اختیارات و وظایفی که به موجب قوانین و مقررات داراست، به وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تبدیل مي‌شود. تبصره1: تمامي امکانات، اموال‌و نیروی انسانی سازمان مذکور در اختیار وزارتخانه جدید قرار می‌گیرد.
تبصره 2: شرح وظایف این وزارتخانه، مطابق قوانین مورد عمل سازمان مذکور خواهد بود و دولت موظف است تغییرات در شرح وزارتخانه‌های جدید را حداکثر ظرف یک سال برای تصویب به مجلس ارائه كند. تبصره 3: هر گونه افزایش نیروی انسانی‌وامکاناتي که بار مالی برای وزارتخانه در طول برنامه ششم توسعه در پی داشته باشد، ممنوع بوده و دولت مکلف است از زمان تاسیس این وزارتخانه، بند (د) ماده 22 قانون مدیریت و خدمات کشوری را رعایت كند».
ادغام برخي معاونت‌ها
البته شنیده‌ها حکایت از آن دارد که به زودی شاهد ادغام معاونت سرمایه‌گذاری و معاونت گردشگری خواهیم بود. لاهوتی در توضیح بند (د) ماده 22 قانون مدیریت و خدمات کشوری اظهار کرد:« در این بند ماده آمده است که هرکدام از وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مستقل که تحت نظر معاون ريیس جمهور اداره می‌شوند، می‌توانند حداکثر پنج معاون و سایر موسسات دولتی حداکثرسه معاون یا عناوین مشابه در ساختار تشکیلاتی خود پیش بینی كنند و متناسب با حجم کار و تنوع وظایف و تعداد پست‌های سازمانی، هر معاون می‌تواند حداکثرپنج مدیرکل، مدیر ، ريیس یا عناوین مشابه داشته باشد. پست‌های مدیریتی مورد نیاز حوزه وزیر یا رييس موسسات دولتی از سرجمع پست‌های مدیریتی مذکور در این بند تامین خواهد شد». لاهوتي با تاكيد بر اينكه وزارتخانه می‌تواند حداکثر پنج معاونت داشته باشد اما سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، 6 معاونت دارد، افزود:«با تصویب این طرح، نه تنها سازمان مذکور موظف به ادغام معاونت‌ها و کوچک‌تر کردن چارت سازمانی خود می‌شود بلکه هزینه‌ها نیز با این تغییر کاسته می‌شود.برخی بر این اعتقاد هستند که اگر سازمانی، تبدیل به وزارتخانه شود، بار مالی ایجاد می‌شود؛ درحالی که با کم‌شدن تعداد معاونت‌های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و کوچک شدن آن، بار مالی کمتر خواهد شد؛ حتي رییس جمهور نیز ابلاغ کرده‌اند که برخی معاونت‌ها ادغام شوند».
روساي هميشه مخالف وزارتخانه
روساي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري جزو مخالفان پر و پاقرص تبديل اين سازمان به وزارتخانه بودند، روسايي كه هر بار اين طرح را به‌بهانه‌هاي واهي و البته لابي‌هاي مختلف در بهارستان زمين‌گير كردند اما اين‌بار زور آن‌ها به راي نمايندگان نرسيد و خوشبختانه طرح راي آورد. علی‌اصغر مونسان، ريیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ، درباره بحث تبدیل سازمان میراث به وزارتخانه در مصاحبه‌اي گفته بود:«باید بررسی کرد این تغییر به چه دلیلی می‌خواهد انجام شود. مجلس، اهرم‌های متعددی برای نظارت بر دستگاه‌های اجرایی دارد و نیاز نیست که برای نظارت یک سازمان، آن را به وزارتخانه تبدیل کرد. سازمان میراث‌فرهنگی همیشه به مجلس پاسخگو بوده و وزارتخانه شدن، صرف تغییر نام، جز بزرگ شدن دولت که خلاف برنامه ششم است، مشکلی را حل نمی‌کند و به‌علاوه در موضوعات فرابخشی، مشکلاتی را ایجاد می‌کند؛ مگر اینکه به واسطه این تغییر، ابزارهایی در اختیار ما قرار گیرد. قدرت معاون رییس‌جمهوری، فرابخشی‌تر است و دستگاه‌ها همکاری بیشتری خواهند داشت».معاون ريیس جمهوری، خلط مسئولیت با سایر دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها را یکی از چالش‌های پیش روی این سازمان دانست و گفت: «به‌عنوان مثال سیاست‌گذاری بسیاری از موضوعات مهم گردشگری در اختیار ما نیست و نیازمند همکاری دستگاه‌های مختلف هستیم».
حياط خلوت دولت‌ها
برخی نمایندگان مجلس به‌خصوص طراحان شکل‌گیری وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تاکید دارند که رییس سازمان میراث با توجه به آنکه معاون رییس‌جمهور است، پاسخگوی فعالیت‌ها و اعمالی که انجام می‌دهد، نیست و نظارتی بر فعالیت این سازمان وجود ندارد؛ از این رو با تبدیل این سازمان به وزارتخانه، نمایندگان مردم می‌توانند بر کارکرد آن نظارت داشته باشند و ریاست آن نیز موظف به پاسخگویی می‌شود.در چند سال گذشته با تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به حیاط خلوت رییس جمهوری، این شايبه به‌وجود آمد که هر کدام از افراد تیم ریاست جمهوری که برای وزارت از مجلس رای اعتماد نمی‌آورد، به عنوان رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انتخاب می‌شود. سازمانی که نه تنها از رانت‌ها و امکانات دولتی برخوردار است بلکه به واسطه احاطه به گردشگری که یکی از بخش‌های اقتصادی و درآمد زا در جهان محسوب می‌شود، بار مالی هنگفتی را در دستان خود گرفته که با توجه به نبود آمار دقیق از کم و کیف آن، هرگونه بهره برداری از آن امکان پذیر است.
ماجراي طرح وزارتخانه
پاسخگو نبودن سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، اولین بار در مجلس هشتم پس از روی کار آمدن اسفندیار رحیم مشایی و برخی نزدیکان او حاشیه‌ساز شد. در آن زمان، نمایندگان مجلس، طرح یک فوریتی را برای تبدیل این سازمان به وزارتخانه آماده کردند که در صحن علنی مجلس رای نیاورد و قرار شد کمیسیون‌های تخصصی به صورت عادی، این موضوع را پیگیری‌کنند.مجلس نهم درصدد پیگیری این طرح بر نیامد اما در سال ۹۰، نمایندگان مجلس با ۱۴۹ رای موافق، ۴۳ رای مخالف و ۹ رای ممتنع از مجموع ۲۱۷ نماینده حاضر در جلسه با یک فوریت ادغام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موافقت کردند كه این طرح نیز به مرور زمان به فراموشی سپرده شد.
در سال ۹۲ نیز یک فوریت طرح تشکیل وزارت میراث‌فرهنگی و گردشگری در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به رای گذاشته شد اما نتوانست رای لازم را به دست آورد و قرار شد موضوع به‌صورت عادی اعلام وصول شود. حال خراب سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سبب شد تا طرح وزارتخانه شدن آن، اوایل سال جاری (96) مجدد در صحن علنی مجلس مطرح شود و در نهایت با امضای 200 نماینده مجلس این سازمان آماده شده تا به وزارتخانه تبدیل شود. بررسی این طرح به کمیسیون مشترک سپرده شد و این کمیسیون با تصویب کلیات و جزییات آن، مهرنهایی را بر وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زد.
هم‌اكنون نمايندگان به اين طرح راي داده‌اند و چشم همه دوستداران ايران زمين به رييس جمهور براي انتخاب گزينه‌اي متخصص و غيرسياسي براي وزارتخانه ميراث فرهنگي كشور است؛ وزارتخانه‌اي كه درصورت انتخاب وزيري متخصص مي‌تواند در روزگار تحريم و خزانه خالي دولت، چرخ اقتصاد كشور را به‌گردش درآورد.