تنش ميان دو كشورعضو ناتو،تركيه و آمريكا، اين روزها كشورهاي ديگر را هم در برگرفته است.در اين ميان چين براي همكاري با تركيه اعلام آمادگي كرده است.چاووش اوغلو،وزيرامور خارجه تركيه تاكيد كرد: ترکیه بر تمامی چالش‌هایی که با آن مواجه است، غلبه خواهد کرد و به شدت تمایل دارد تا ارتباطات استراتژیک خود با چین را تقویت ببخشد.چاووش‌اوغلو هچنين گفت: دونالد ترامپ، ريیس‌جمهوری آمریکا حق داشت که از اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) بخواهد بودجه نظامی‌شان را افزایش دهند اما تحریم‌های جدید آمریکا علیه ترکیه و تهدید به اعمال تحریم‌های بیشتر، یکی از معدود متحدان ناتو را که پیشرفته است، بیگانه می‌کند.پيش بيني ها در خصوص آينده اين تنش دشوار است . براي بررسي بيشتر اين موضوع وپاسخ به سوالات ايجاد شده با مسعود اسداللهي،كارشناس ارشد خاورميانه،گفت و گويي داشته ايم كه در ادامه از نظر مي گذرد:
تنش ایجاد شده میان آمریکا و ترکیه چه تبعاتی را برای هر دو کشور خواهد داشت و آیا آمریکا به دنبال جنگ تجاری با ترکیه است؟
تنش شدیدی که در روابط آمریکا و ترکیه شاهد آن هستیم تا حد زیادی غیرطبیعی به نظر می‌رسد.ترکیه عضوی از ناتو و فرماندهی ناتو با آمریکاست و باتوجه به همسايگي ترکیه با سه کشور سوریه ،عراق وایران و اينكه آمریکا در هر سه کشور با چالش های مختلفی روبه‌رو است، حفظ ترکیه برای آمریکا از لحاظ راهبردی اهمیت بسیار بالایی دارد.
در چنین شرایطی چرا ترامپ سیاست خصمانه ای را در پیش گرفته و تصمیم می‌گیرد این‌گونه با اقتصاد ترکیه بازی و تحریم اعمال کند؟
این سیاست دلایل مختلفی دارد؛ می‌بینیم ترامپ با تمام هم‌پیمانان آمریکا به نحوي رفتار غیرمعمولی انجام می‌دهد،پیش از این روسای جمهور آمریکا (حزب دموکرات و جمهوری خواه) به رغم تفاوت ها، در مواجهه با هم‌پیمانان آمریکا معمولا یک سیاست ثابتی را دنبال می‌کردند. اکنون می بینیم ترامپ تمام این موازين را به هم زده است.با غیر هم‌پیمانان خود (روسیه و چین) مشکلات عميقي پیدا کرده و حتی با هم‌پیمانان و همسایگان خود (مکزیک و کانادا که روابط بسیار گسترده تجاری با آمریکا دارند )و اروپایی‌ها دچار مشکل شده است.سياستي كه ترامپ به عنوان «آمریکا اول» يعني توجه و گزینه اول این است که تمام سرمایه را به آمریکا برگرداند، در پیش گرفته كه روابط آمریکا با هم پیمانانش را با چالش‌هایی روبه‌رو می‌کند و ترکیه از این سیاست مستثنا نیست.موضوعاتی در خصوص تنش میان ترکیه و آمریکا مطرح است؛اول ادعایی که دولت ترکیه در رابطه با فتح ا... گولن می‌کند و از آمریکا درخواست تحويل او به ترکیه مي كند و آمریکا آن را نمی‌پذیرد که یکی از موارد اختلاف شدید میان آمریکا و ترکیه است. دوم بحث های منطقه‌ای است؛ دیدگاه ترکیه در رابطه با کردها در منطقه چالش مهمی ایجاد کرد. آمریکایی‌ها در ظاهر خود را هم پیمان کردها در عراق و سوریه نشان می‌دهند، اما ترکیه این را خطر راهبردی برای کشورش تلقی می‌کند و این تلقی تنش زیادی ایجاد کرد؛ به خصوص در سوریه باعث فاصله انداختن میان مواضع ترکیه و آمریکا شده است.سوم دیدگاه اخواني اردوغان است و خود را متعلق به گروه اخوان المسلمین می داند و به همین علت با حماس رابطه سیاسی گسترده ای دارد و از طرفی در مقابل سیاست‌های اسرايیل موضع‌گیری می‌کند.اسرايیل و آمریکا در این زمینه علیه اردوغان به شدت مواضع دارند .
چهارم نوع رابطه اقتصادي اردوغان با ايران در بحث دورزدن تحريم ها وخريد گاز وسوخت از ايران است.
این موارد دست به دست هم داده و دیدیم که فشار وارد شده از طرف ترامپ باعث خروج سرمایه‌های خارجی موجود در ترکیه شده است.
اکنون ترکیه با رقم بسیار بالایی در حدود ۴۶۰ میلیارد دلار در بخش دولتی و در بخش خصوصی با رقم حدود ۲۰۰ میلیارد دلار به بانک‌های خارجی وشرکت‌های خارجی مقروض است كه فشار زیادی بر اقتصاد ترکیه وارد می‌کند. دیدیم که به طرز بی‌سابقه‌ای لیر ترکیه در ماه های اخیر ارزش خود را از دست داد ،در حالی که شرایط ترکیه با ایران (در خصوص تحریم و...) متفاوت است.همان‌طور که در ابتدا گفته شد ترکیه عضو ناتو است واردوغان نمی‌تواند با سرعت از آمریکا دور شود( تمام سلاح های ارتش ترکیه ساخت آمریکاست) . درست است که تركيه در فشار وارد کردن بر آمریکا مانورمی دهد و به روسیه نزدیک می‌شود ،اما این مقابله در برابر آمریکا دارای سقفي است وحتی آمریکا هم نمی‌خواهد دولت ترکیه را به عنوان عضوی از ناتو ازدست بدهد.بنابراین اگر عقلای آمریکا تصميم گيري کنند، این بحران گسترده نخواهد شد اما ترامپ به دلیل رفتارهای غیر قابل پیش بینی و منطق خاص خود ممکن است اقداماتی را انجام دهد که کسی که پیش بینی نمی کرد.
اختلاف به وجود آمده میان آمریکا و ترکیه چه تاثيري در روابط نظامی آن‌ها خواهد داشت و آیا باعث خروج ترکیه از ناتو خواهد شد؟
خیر؛ این بحث، بحث راهبردی بوده و ترکیه در سیستمی که اردوغان به روی کار آمده است نمی‌تواند چنین تصمیمی را بگیرد.اگر انقلابی در ترکیه اتفاق می‌افتاد و کل نظام سیاسی آن تغییر می‌کرد (مانند انقلاب ایران که از پیمان سنتو خارج شد ) می توانست چنین تصمیمی بگیرد .حتی اگر اردوغان بخواهد چنین تصمیمي بگیرد باید رفراندوم صورت بگیرد که نه اردوغان و نه ارتش ترکیه خواهان این تصمیم نيستند.در کودتای ۲۰۱۶ ترکیه بسیاری از افسران ارتش دستگیر شدند و موجب نارضایتی ارتش از اردوغان شد، بنابراین اردوغان نمی تواند حجم نارضايتي را بالا ببرد . عضو ناتوبودن ترکیه برای اردوغان يك پرستیژ است، بنابراین سعی می‌کند از آن استفاده کند .ترامپ دو سال دیگر از دوره اول ریاست‌جمهوری اش باقی مانده و اردوغان به این امید است که در دور دوم رای نیاورد، سعی می‌کند این دو سال را بگذارند و منتظر بماند تا ببيند دور بعد چه اتفاقی می افتد.
به نظرشما بحران اقتصادی ترکیه، ریشه در تنش‌های اخیر میان آنکارا و واشنگتن دارد یا عامل دیگری از قبل باعث این بحران شده است؟
اقتصاد ترکیه ازسال ۲۰۰۲ تاکنون رشد بسیار بالایی را داشت .تورگوت اوزال پایه های اقتصاد نوین ترکیه را بنا نهاد و ترکیه رشد اقتصادی را از آن زمان شروع کرد.
همیشه در اقتصاد ترکیه يك بحث مطرح بود؛ اين رشد اقتصادی بادکنکی به نظر می‌رسد .حجم زیادی از این رشد بر اساس سرمایه‌گذاری خارجی است و ما می‌دانیم که سرمایه‌گذاری خارجی شمشیر دولبه است؛از یک طرف می تواند بسیار مفید باشد و از طرف دیگر در بحران ها بلافاصله اقتصاد را ترک کند.
سرمایه ترسو است؛یعنی زمانی که در مقابل بحران قرار می‌گیرد ، فرار می‌کند و سرمایه دار در جایی که بحران وجود دارد به طور سریع سرمایه خود را خارج می‌کند.
بنابراین همیشه پیش بینی می شد که این رشد اقتصادی در یک دهه اخیر ترکیه نمی تواند به این روش ادامه يابد، چون بر اساس توانایی‌های ذاتی اقتصاد ترکیه طراحی نشده بود.
اردوغان سياست هايي هم در اقتصاد داشت، به عنوان مثال دخالت ها در بانک مرکزی. به دلیل بهره‌برداری های سیاسی اردوغان به خصوص در انتخابات اخیر که با اکثریت ضعیفی پیروز شد؛ سعی می‌کرد تصمیم‌گیری‌هايي داشته باشد که به طور موقت به نفع او در انتخابات شود اما در دراز مدت به ضرر اقتصاد ترکیه تمام شد واعتراض بانك مركزي را در پي داشت.
این اقدامات اردوغان باعث شد که اکنون اقتصاد ترکیه هم براثرمشکلات داخلی خود و هم به دلیل فشارهای خارجی با بحران روبه‌رو شود و گره زدن یک طرفه اقتصاد به سرمایه گذار خارجی هم می‌تواند خطرناک باشد.