تبعات گسترده ناشی از مرگ خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی ،ابهاماتی را درباره توانایی بن‌سلمان در داخل برای حفظ قدرت در همه سطوح حکومتی یا احتمال جایگزین کردن او از سوی پدرش یا حتی رقبایش ایجاد کرده است.
واکنش بن سلمان به این رسوایی، در میان اعلام اطلاعاتی از سوی مقامات ترکیه درباره مرگ خاشقجی و گزارش های ادعایی درباره شکنجه ، به‌شدت شهرت و اعتبار ولیعهد عربستان را در داخل و خارج را که از زمان روی کار آمدن مدعی تغییر در نظام سنتی عربستان و مدرنیته کردن آن بود، خدشه دار کرده است.
جالب اینجاست که عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان می گوید مقامات کشورش از سرنوشت جسد جمال خاشقجی، روزنامه نگار منتقد حکومت این کشور اطلاع ندارند.
وزیر خارجه عربستان در مصاحبه با شبکه «فاکس نیوز» تاکید کرد که مقامات کشورش در حال تلاش برای آگاهی یافتن از سرنوشت جسد جمال خاشقجی هستند.
به نظر نمی رسد ترکیه به دنبال افزایش تنش با ریاض باشد به‌خصوص پس از بیانیه ای که سعودی‌ها اعلام کردند و با درخواست ها برای تحقیقات مستقل برای دستیابی به مسئول این پرونده موافقت کردند. ترکیه دوستی پرمنفعت با عربستان را به زیان های تنش با ریاض ترجیح می دهد.
ترامپ اعلام کرده كه منتظر بررسی ترکیه و عربستان است و عمدا از افشای اطلاعاتی که در دست آمریکاست، جلوگیری می‌کند؛ با اینکه کنگره و سنای آمریکا خواستار منتشر شدن اطلاعاتی هستند که در اختیار سرویس اطلاعات این کشور است. این سوال پیش می آید که چرا گروه تحقیق آمریکایی برای بررسی علت این قتل تشکیل نشده است؟
در همین راستا با محسن جلیلوند،کارشناس بین الملل،گفت و گویی داشته ایم که در ادامه از نظر می گذرد:
ماجرای ترور خاشقجی، چه تاثیری بر روابط کوتاه مدت و درازمدت ریاض و واشنگتن دارد؟
موضوع ترور خاشقجی وپیامدهایش بحث‌های جدا ازهم هستند. از این ترورها در دنیا بسیار اتفاق افتاده است اما به این صورت تروری انجام نشده است. به نظر می‌رسد پیامدهای آن از موضوع تررو بیشتر باشد. پیامدهایش این است که چفت و بست روابط آمریکا و عربستان را مقداری بیشتر کند.
از طرف دیگر برای این موضوع به دو مورد تحلیل باید اشاره کنیم: 1- بحث بین المللی موضوع؛ 2- کشاکش گروه‌های صاحب نفوذ در کشورهای مختلف به دلیل این ترور.
در آمریکا دونالد ترامپ با رسانه‌ها درگیری زیادی داشت به عنوان نمونه روزنامه واشنگتن‌پست، نیویورک تایمز و سی ان ان که با تحت فشار قرار دادن ترامپ، او را به گوشه رینگ می‌برند که باعث می شود ترامپ به تکاپو بیفتد و سعی کند به طریقی مشکل را حل کند. از سوی دیگر کشورهای اروپایی چون در قراردادهای میان آمریکا و عربستان سرشان بی‌کلاه ماند، سعی می کنند در این موضوع فشار بیشتری وارد کنند تا بتواند امتیازات اقتصادی و سیاسی بیشتری از عربستان دریافت کنند درحالي‌كه قتل خاشقجی برای آن‌ها مهم نبود .
روسیه و ایران در قبال این موضوع سکوت کردند و منتظر هستند تا ببینند چه فشارهایی از جانب بین الملل برعربستان وارد می‌شود و عربستان چه گرایشاتی را از خود نشان می دهد. در درون عربستان هم کشاکش های مختلفی وجود دارد تا موقعیت محمد بن سلمان را تضعیف کنند.برخی از اعضای خانواده سلطنتی و گروه‌های صاحب نفوذ سنتی، مذهبی که با بعضی از اقدامات محمد بن سلمان مخالف بودند، تمایل دارند که بتوانند جلوی این اقدامات را بگیرند.
بسیاری اعلام کردندکه در کنفرانس اقتصادی که قرار است در عربستان برگزار شود، شرکت نخواهند کرد. این کنفرانس با مبنای جهانی شدن بخشی از اقتصاد عربستان برگزار می‌شد که به نحوی افرادی که در آن دچار ضرر می شدند از موضوع قتل خاشقجی به نفع خود بهره برداری کردند.
در شرایط کلی می خواهم عرض کنم که خاشقجی ،خبرنگار واشنگتن‌پست بود و چون رسانه‌ها در آمریکا از قدرت فوق العاده‌ای برخوردارند، دولت آمریکا ناچار است عکس‌العمل نشان دهد که به نظر من اين عکس العمل در سطوح دیگری است.
ترکیه در این قضیه می خواهد جایگاه خود را نشان دهد. رجب طیب اردوغان با دو زاویه در خصوص قتل خاشقجی حرکت می کند:
1-انتقام‌گیری از عربستان به دلیل برخورد خاص عربستان با ترکیه در موضوع حمایت از قطر. 2- همان توجیه نئوعثمانی خود، یعنی برتری ترکیه در خاورمیانه را اجرا کند.این اتفاق بهترین فرصت بودتا اردوغان از شرایط داخلی که تحت فشار بود ،به نفع خود استفاده کند و از طرف دیگر در ذهنیت مردم وخود ساختارهای ترکیه این موضوع را بازتولید می‌کند که ما وارد دوران نئوعثمانی شدیم و هنوز تاثیرگذاری خود را در خاورمیانه از دست ندادیم.
آیا این امکان وجود دارد که آمریکا، بن سلمان را قربانی کند تا افکار عمومی در جهان را ساکت کند؟
خیر، محمد بن سلمان هرگز قربانی نخواهد شد. تا حدودی موقعیت او را تضعیف می‌کنند و او را در حاشیه قرار می دهند اما بعد از گذشت چند ماه دوباره به همان وضعیت قبلی خود باز‌می‌گردد. اینکه محمد بن سلمان را به دليل قتل یک خبرنگار در عربستان از کار برکنار کنند ،خیلی دور از ذهن است.
تاثیر ترور خاشقجی بر انتخابات کنگره آمریکا چیست؟ اگر ترامپ اقدامی جدي انجام ندهد، آیا می‌تواند به شکست جمهوری خواهان منتهی شود؟
در انتخابات نظرعموم بر مسائل داخلی80 درصد است و سیاست خارجی ۲۰ درصد نظرها را تحت تاثیر قرار می دهد؛پس به نظر من به این نحو تاثیری نخواهد داشت.
بیانیه مضحک عربستان درزمينه به عهده گرفتن ترور خاشقجی آن هم پس از ۱۷ روز پافشاری درباره خروج وی از کنسولگری و سوال های بی پاسخ که برای مردم جهان پیش آمده، چه تصویری از حکومت سعودی در جهان را ترسیم کرده است؟
حکومت سعودی حکومت جدیدی است که 8۰ -7۰ سال از تشکیل آن می گذرد. بنابراین هنوز نتوانسته شاخصه هایی از یک حکومت مدرن را کشف کند و تجربه حکمرانی را ندارد .به همین دلیل یک نگرش قبیله ای نسبت به موضوعات دارد.به عنوان مثال سعد حریری را به عربستان می آورند و او را بازداشت می‌کنند و شاهزاده ها را در یک هتل کتک می‌زنند. بنابراین هنوز نگرش دولت مدرن را ندارند .این اقدامات عربستان را با دولت هایی که سال ها در خاورمیانه در قدرت بودند (ترکیه و ایران )مقایسه کنید. حتی زمانی که انگلیس ها می‌خواستند پرنس دایانا را حذف کنند، به گونه این کار را انجام دادند که کسی متوجه موضوع نشد. اما دیدیم عربستان برای حذف کردن یک مخالف خود کاری کرد که تمام دنیا از موضوع باخبر شد یا در خصوص شیخ نمر چه اقدامی را صورت دادند. عربستان نتوانسته است از ساختار قبیله محور خود فاصله بگیرد و تا زمانی که از این ساختار فاصله نگیرد شاهد این گونه اتفاقات خواهیم بود.
آیا ترور خاشقجی می‌تواند بنیان های حکومت دربار سعودی را متزلزل کند؟
خیر؛ فکر نمی کنم دست کم در کوتاه مدت، تغییری در ساختار حکومت عربستان اتفاق بیفتد. البته باید منتظر ماند و دید که در روزها و هفته های آینده، چه تحولاتی در سیاست خارجی سعودی ها، به ثبت خواهد رسید.