آينده خانه ملت در گروي يك طرح

طرح استانی–شهرستانی شدن انتخابات قوه مقننه در کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس در حال بررسی است و در همين حال نمايندگان اظهارنظرهاي فراواني در رابطه با اين شيوه انتخابات به زبان مي‌آورند. تجربه ثابت كرده است كه اگر طرح‌ها در ايران به آن صورت كه بايد درست و كامل و بدون استثنا اجرا شود، مي‌تواند مشكلات فراواني را حل كند ولي اگر منفعت گروهي در اين اقدامات مد نظر باشد در آينده‌اي نزديك سبب شكست خوردن آن طرح مي‌شود. برخي معتقد هستند كه با اجراي اين طرح نمايندگان مناسب‌تر و شايسته‌تري به مجلس خواهند آمد ولي عده‌اي نيز مي‌گويند سبب تبعيض در برخي حوزه‌هاي انتخابيه مي‌شود.گفتني است 121 نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی با امضای طرحی یک فوریتی درمورد «استانی شدن انتخابات مجلس» خواستار اصلاحاتی در قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مصوب (هفتم آذر 78) شدند. نمایندگان امضا کننده این طرح پیشنهاد کردند ماده 8 قانون به شرح زیر باید اصلاح شود: «از هر حوزه انتخابیه موجود در استان نامزد یا نامزدهایی که دست‌كم 20 درصد آرای صحیح ماخوذه حوزه انتخابیه تبصره ذیل ماده 1 این قانون را کسب کرده و بالاترین رای را در کل استان به دست آورده اند، نماینده یا نمایندگان استان از آن حوزه انتخابیه محسوب می‌شوند». در این طرح آمده است: «در صورتی که حدنصاب در این ماده، برای یک یا چند کرسی به‌دست نیاید نامزد یا نامزدهایی که بیشترین رای را نسبت به سایر نامزدهای آن حوزه انتخابیه در سطح استان کسب کرده باشند به عنوان نماینده یا نمایندگان آن استان از آن حوزه انتخابیه به مجلس راه می‌یابند».در این طرح با اشاره به ماده 10 قانون، - که به شرایط زمانی و مکانی برای رای دهندگان می پردازد- پیشنهاد شده است که ماده ای نیز با این مضمون که « رای دهندگان در هر استان می‌توانند برای هر یک از حوزه‌های انتخابیه در استان در بین نامزدهای مربوط به همان حوزه انتخابیه به میزان تعداد کرسی‌های موجود نمایندگان مورد نظر خود را انتخاب كنند» الحاق شود.امضا کنندگان این طرح در مقدمه آن، «استانی شدن انتخابات مجلس» را دغدغه بسیاری از مسئولان نظام بيان کرده و دلایل توجیهی خود را چنین بیان کرده اند:«باوجود اینکه مجلس شورای اسلامی قوانین متعددی در زمینه برگزاری انتخابات مجلس منعقد کرده ، ولی در دو دهه اخیر با اصلاحات بیشماری مواجه شده که این مهم نشان از این دارد که قوانین مربوط می‌تواند دارای ایراداتی باشد و اصلاح آن می‌تواند زمینه حضور مردم در عرصه انتخابات را پررنگ تر کند».

عاملي براي افزايش مشاركت

در همين حال چندي پيش الهیار ملکشاهی، نماینده مردم کوهدشت و رومشگان در مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: اگر انتخابات مجلس به صورت استانی برگزار شود، شاهد افزایش فعالیت دستگاه های اجرایی و ایجاد شدن زمینه فعالیت بیشتر نمایندگان در عرصه نظارت بر حسن قانون‌گذاری خواهیم بود. وی با اشاره به اینکه گاهی اوقات به گوش می رسد که چرا نمایندگان به امور اجرایی حوزه های انتخابیه می پردازند، ادامه داد: در واقع شرایط کنونی موجب شده گاهی دستگاه های اجرایی از اجرای وظایف ذاتی خودشان شانه خالی کنند و حتی مردم را برای رفع مشکلات به سمت نمایندگان مجلس سوق دهند. ريیس کمیسیون قضايی و حقوقی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه نباید فراموش کرد که کارشناسان اعتقاد دارند استانی شدن انتخابات مجلس سبب افزایش مشارکت مردمی می شود، خاطرنشان کرد: این مهم در حالی است که زمینه فعالیت احزاب نیز بیش از گذشته فراهم می شود و جریان‌های سیاسی نیز می‌توانند با ارائه اسامی افراد منتخب‌شان نوع دیدگاه‌شان را به جامعه معرفی کنند.

حذف نگاه محلي نمايندگان

از طرف ديگر جلال میرزایی، عضو فراکسیون امید مجلس اعتقاد دارد امروزه نگاه غالب در مجلس محلی است نه ملی، از این رو با استانی شدن انتخابات قوه مقننه این مهم برطرف می شود.وي با اشاره به بررسی موضوع استانی شدن انتخابات قوه مقننه، گفت: شرایط قانون فعلی انتخابات کنونی وضعیت مطلوبی را ایجاد نکرده و موجب شده مجالسی شکل بگیرد که ایرادات جدی دارد.نماینده مردم ایلام در مجلس شورای اسلامی بر همین اساس تصریح کرد: خیلی از اندیشمندان و فعالان سیاسی که سال های متمادی در این عرصه فعالیت کرده اند، اعتقاد دارند که نگاه غالب در مجلس شورای اسلامی محلی است، نه ملی که سبب به‌وجود آمدن مشکلاتی در کشور شده است.وی با اشاره به اینکه صاحبنظران اعتقاد دارند اگر قانون کنونی تغییر کند، زمینه ورود نمایندگانی به قوه مقننه می شود که ملی تفکر می کنند، ادامه داد: باید توجه داشت که تحقق استانی شدن انتخابات مجلس در گرو فعالیت احزاب ملی است.این نماینده مردم در مجلس دهم با اشاره به اینکه احزاب قدرتمند در جناح اصولگرا و اصلاح طلب باید در انتخابات اقدام به ارائه لیست انتخاباتی کنند، اظهار کرد: در واقع اگر این جناح ها نسبت به حمایت از افراد اقدام کنند، دیگر موضوعاتی مانند تاثیر مسائل قومی ظهور و بروز آنچنانی نخواهد داشت.میرزایی افزود: می توان اذعان کرد اگر جایگاه سیاسی احزاب به درستی دیده نشود، شاهد شرایط کنونی خواهیم بود؛ در واقع اگر احزاب را به حاشیه ببریم و به آن‌ها بها ندهیم، نتیجه مطلوبی از استانی شدن انتخابات قوه مقننه حاصل نمی شود. عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: همچنین باید یادآور شد اجرای قانون اصلاح شده احزاب، مکمل اجرای قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی است و اهمیت بسزایی دارد؛بنابراين باید مورد توجه دستگاه های مسئول قرار بگیرد.

مزيت‌هاي يك تصميم

عبدالرضا هاشم زایی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس نيز اعتقاد دارد افزایش مشارکت های سیاسی و همچنین گام برداشتن به سمت تحزب گرایی از مزیت های استانی شدن انتخابات مجلس است.عبدالرضا هاشم‌زایی در خصوص طرح استانی–شهرستانی شدن انتخابات قوه مقننه که در کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس در حال بررسی است، گفت: طرفداران استانی شدن انتخابات مجلس اعتقاد دارند که نمایندگان بر این اساس می توانند ملی تر فکر کنند و تصمیم بگیرند.نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در واقع مردم همواره خواسته هایی مانند رفع مشکلات شهرستانی را از نمایندگان مطالبه می کنند؛ در حالی که این امور مربوط به دستگاه مجریه است. وی با اشاره به اینکه برخی اعتقاد دارند در حوزه های انتخابیه کوچک، افراد پولدار یا قومیت ها می توانند به نتیجه مطلوب تری در انتخابات دست یابند اما با استانی شدن انتخابات این مهم برطرف می شود، ادامه داد: در قانون پیش بینی اخذ رای اولیه 10 الی 20 درصدی از حوزه انتخابیه شهرستان شده که این مهم باز هم نمایندگان را دچار مشکل می کند و در ادامه راه بامسائل اجرایی درگیر می کند.این نماینده مردم در مجلس دهم با بیان اینکه استانی شدن انتخابات تحرکت مالی را کاهش می دهد، اظهار کرد: این مهم در حالی است که نمایندگان با کسب آراي بیشتری به قوه مقننه راه پیدا می کنند.عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه استانی شدن انتخابات زمینه فعالیت بیشتر جریان های سیاسی را افزایش می دهد، خاطرنشان کرد: در واقع یکی از مزیت های استانی شدن انتخابات افزایش مشارکت های سیاسی و همچنین گام برداشتن به سمت تحزب گرایی است.

كاهش حضور مردم در انتخابات

البته بايد اين نكته را اعلام كرد كه طرح مذكور مخالفاني نيز دارد و در همين راستا حسین مقصودی، عضو کمیسیون امور داخلی مجلس در مخالفت با طرح استانی-شهرستانی شدن انتخابات در مجلس، گفت: برگزاری انتخابات به صورت استانی باعث کاهش مشارکت مردم در انتخابات و محدودیت ورود جوانان و نخبگان به مجلس می‌شود.حسین مقصودی، با اشاره به طرح استانی –شهرستانی شدن انتخابات مجلس که در کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس در حال بررسی است، گفت: به صورت زیرساختی و روبنایی با این طرح مخالفت هایی دارم و آن را به صلاح نظام نمی دانم.نماینده مردم سبزوار، جغتای، جوین و خوشاب در مجلس شورای اسلامی در ادامه با بیان اینکه کشور ما ظرفیت برای حرکت به سمت استانی شدن انتخابات را ندارد، بيان کرد: طراحان طرح نظر به استانی شدن انتخابات مجلس ندارند بلکه به دنبال استانی-شهرستانی شدن آن هستند؛ به این معنا که هر کاندیدا باید درصدهای مختلفی رای از شهرستان و استان کسب کند.وی در ادامه با بیان اینکه درصدهای رایی که برای ورود به مجلس تعیین شده هیچ مبنایی ندارد، اظهار داشت: زمانی نظر بر این بود که 25 درصد آرای استان کسب شود و بعد به 15 و 10 درصد رسیدند؛ بنابراين موضوع نشان می دهد کار به صورت زیربنایی صورت نگرفته است.مقصودی ادامه داد: مدل برگزاری انتخابات به صورت استانی-شهرستانی تا کنون در هیچ کجای دنیا اجرا نشده و برای نخستین بار است که در ایران انجام می شود، ضمن اینکه با سیاست های کلی نظام مغایرت دارد؛ چرا که مبنای نظام جمهوریت و حداکثر مشارکت در انتخابات است و این اقدام باعث می شود مردم در انتخابات شرکت نکنند.این نماینده مردم در مجلس دهم همچنین تصریح کرد: همچنین برگزاری انتخابات به صورت استانی-شهرستانی فاصله مسئولان با مردم رابیشتر می‌کند؛ چرا که نماینده در شرایط استانی رای جذب کرده و با طبقات پایین جامعه و روستاها فاصله پیدا می کند که به نفع اعتبار نظام نیست.وی در ادامه آسیب دیگر برگزاری انتخابات مجلس به صورت استانی-شهرستانی را ورود اصحاب قدرت و نفوذ به مجلس دانست و افزود: در این شرایط کاندیداهای شهرستانی که قصد دارند در سطح استان قد علم کنند در عرصه انتخابات نمی توانند هزینه تبلیغات استانی را بدهند و دیگر شاهد چرخش نخبگان نخواهیم بود.مقصودی همچنین این‌گونه برگزاری انتخابت را باعث محدودیت ورود نخبگان به مجلس دانست و ادامه داد: شرایط برای ورود جوانان مهیا نمی شود؛ به خصوص که نظر دارند افرادی وارد شوند که چند سال سابقه کار مدیریتی داشته باشند.نماینده مردم سبزوار ادامه داد: با حضور نمایندگانی در مجلس که به صورت استانی انتخاب شده اند بي‌شك بی عدالتی در مناطق کمتر توسعه یافته بیشتر خواهد شد و صرفا مناطق توسعه یافته بیشتر توسعه می‌یابند.وی اضافه کرد: اگر قرار است انتخابات استانی شود، کاندیداها باید از طریق احزاب معرفی شده و همزمان با پارلمان محلی در شهرستان ها،طرح استانی-شهرستانی شدن انتخابات مجلس به علت ایرادات زیاد مورد تایید شورای نگهبان واقع نمی‌شود. عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس شورای اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: کشور بر مبنای مردمسالاری دینی، عدالت محوری، توسعه یافتگی و عدم تبعیض باید اداره شده و بر این اساس باید بتوانیم پارلمان محلی و استانی داشته باشیم در غیر این صورت این طرح بي‌شك ایرادات اساسی شورای نگهبان داشته و رد می شود و به صلاح نیست که مجلس روی آن وقت بگذارد.

تشريح معضلات و فوايد

محمد محمودی شاه‌نشین، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس نيز در رابطه با اين اقدام مجلس شوراي اسلامي تاکید کرد: باید افرادی با نگاه و رویکرد ملی به مسائل وارد پارلمان شوند و استانی شدن انتخابات داوطلب را از جمع آوری رای به صورت انفرادی که تعهد ایجاد می‌کند نجات می‌دهد. وی به نقش و اهمیت احزاب و تشکل های سیاسی در فرآیند انتخابات اشاره کرد و افزود: احزاب و گروه ها دنبال افرادی هستند که دارای نفوذ استانی و صاحب نظر و برنامه هستند، با اجرای استانی شدن انتخابات کسانی وارد مجلس می شوند که فکر و برنامه دارند و هر کسی را به راحتی در مجموعه خود و در فهرست حمایتی خود قرار نمی دهند. محمد محمودی شاه نشین افزود: استانی شدن انتخابات باعث می شود افرادی وارد مجلس شوند که از سطح معلومات علمی بالاتری برخوردار هستند، همچنین فقط بر حل مسائل جزئی و محلی در شهرستان خود، متمرکز نمی شوند و برای مسائل و مشکلات ملی ایده و برنامه دارند. نماینده مردم شهریار، ملارد و قدس در مجلس با آسیب شناسی نقاط ضعف و قوت قانونگذاری در 10 دوره مجلس شورای اسلامی بیان کرد: یکی از آسیب های تصویب قانون در مجلس، تعدد و تکثر مصوبات در یک مورد و اصلاحیه‌های پس از آن است، هر قانونی چندین بار در دوره های مختلف اصلاح شده است، اما هنوز هم بعضی از آن‌ها جامع و همه شمول نیست.

نماینده مردم شهریار در مجلس با بیان اینکه قانون شوراها چهار بار اصلاح شده است، اظهار داشت: قوانین باید به گونه ای تدوین و تصویب شود که بتواند همه مسائل و موضوعات مرتبط با آن را در کوتاه مدت حل و فصل کند و در بلند‌مدت نیز پوشش دهد.عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها تصریح کرد: در تصویب قوانین گاهی دیده می شود برخی از نمایندگان از نظرات عمیق و دقیق کارشناسی استفاده نکرده اند و نگاه برخی از آن‌ها به مسائل عوام گرایانه بوده است، براي مثال نمایندگان به دنبال استخدام یک گروه از کارکنان و مستخدمان در یک وزارتخانه و دستگاه می روند و البته هر بار نیز یک گروه جا افتاده و همه را شامل نشده است و این مدل مصوبات هر دوره و هر چند سال یک‌بار بازبینی و اصلاح می شود یا تغییر کرده و کم و زیاد می شود. محمودی شاه نشین خاطرنشان کرد: این نوع نگرش به پارلمان نشان می‌دهد برخی نمایندگان مجلس بیشتر از اینکه دغدغه قانونگذاری و تصویب قوانین جامع الشرایط داشته باشند، بیشتر به حل و فصل مشکلات حوزه انتخابیه خود فکر می‌کنند. وی افزود: یکی از آفت‌ها و آسیب‌هایی که در مجلس با آن درگیر هستیم این است که برخی نمایندگان که با یک رای محدود و پایین وارد پارلمان می شوند، شرکت در مراسم عزا و عروسی و همایش ها در سطح حوزه انتخابیه خود، بیشتر از حضور و هم اندیشی در جلسات کارشناسی و تخصصی، فراکسیون‌ها و کمیسیون‌ها بررسی و تصویب برنامه ها و حل مسائل کلان استانی و ملی، اهمیت دارد.

نماینده مردم شهریار در مجلس درباره نوع جمع‌آوری رای و میزان آراي یک داوطلب در سطح شهرستان و استان، گفت: در برخی از حوزه های انتخابیه هنوز نگاه‌ها و توقع ها، قوم گرایی و بر اساس ارتباطات شخصی در شهرستان‌هاست و رای دهندگان صرفا به نماینده ای که همزبان و هم قوم و خویشاوند آن‌ها بوده، رای می‌دهند و به دنبال نماینده هایی که برای برون رفت از مشکلات کشور یا استان فکر، ایده و برنامه دارند، نیستند، بلکه فقط شهر و روستا و بخش خود را می بینند. عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها توضیح داد: گاهی از یک شهرستان 250هزار نفری یک داوطلب فقط با 24 تا 25هزار رای وارد پارلمان می‌شود که اگر در دور اول انتخاب شود یعنی 10 درصد آرا و اگر در دور دوم انتخاب شده باشد، یعنی بین10 تا 15درصد رای آورده است، در صورتی که اگر واقعی نگاه می کردیم در آن شهرستان یک نماینده باید دست‌كم 50هزار رای کسب کرده باشد. وی همچنین وجود تخلفات مالی در زمان تبلیغات را از دیگر نقاط ضعف انتخابات مجلس و شوراها عنوان کرد و اظهار داشت: متاسفانه مساله فساد و خرید و فروش رای در انتخابات اخیر مطرح شد، اگر قرار باشد نماینده ای با10 تا 12هزار رای وارد مجلس شود، یک داوطلب می تواند با پول کثیف و غیر کثیف و خرید و فروش چند هزار رای و حتی با کمتر از 10 هزار رای وارد مجلس شود، این نقاط ضعف، معایب و آسیب‌های مدل کنونی برگزاری انتخابات مجلس باید رفع شود. محمودی شاه نشین قانونگذاری و نظارت بر حسن اجرای قوانین را دو وظیفه ذاتی نمایندگان مجلس بر‌شمرد و افزود: مجلس شورای اسلامی پارلمان محلی نیست که به مشکلات عمرانی و جزئی حوزه های انتخابی رسیدگی کند، باید شوراهای اسلامی شهر و روستا که پارلمان محلی محسوب می شوند تقویت شوند و مشکلات عمرانی محل، کوچه و بازار در شهرها و روستاها را حل کنند.

نماینده مردم شهریار در مجلس گفت: ما نماینده ای داشتیم که خودش می گوید که برای احداث سرویس بهداشتی در شهرخود 9ماه وقت گذاشته و 10 تا 12 نامه‌نگاری کرده است؛ وقتی نماینده ای در پارلمان وقت خود را برای این مسائل می گذارد بي‌شك از دو وظیفه اصلی که قانوگذاری و نظارت بر حسن اجرای قانون است باز می ماند و چون محلی فکر می کند از تصمیمات ملی باز می ماند. وی گفت: گاهی نهایت هدف برخی نمایندگان از استیضاح یک وزیر کابینه تغییر وانتصاب یک بخشدار یا فشار برای حل یک مساله عمرانی و اعتباری در شهر یا روستای حوزه انتخابی است، این نوع نگرش به اختیارات و جایگاه نمایندگی، آسیب فراوانی به کشور وارد می‌كند، اما وقتی سوال و استیضاح وزیر به دلیل مسائل کلان کشور باشد می تواند موثر واقع شود.

عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در خصوص هماهنگی «طرح استانی شدن انتخابات» با «لایحه جامع انتخابات»که قرار است از سوی دولت به مجلس ارائه شود نیز گفت:بیش از دو سال است که منتظر این لایحه هستیم، قرار بود لوایح افزایش تعداد نمایندگان، اصلاحیه انتخابات ریاست جمهوری و مجلس با هم تجمیع و در یک لایحه جامع تدوین و با عنوان «لایحه قانون جامع انتخابات» به مجلس بیاید که هنوز این وعده اتفاق نیفتاده است. وی توضیح داد: پیش نویس لایحه جامع انتخابات دو سال و نیم پیش تدوین شد؛ بخش عمده ای از تغییرات در قانون انتخابات شوراها، مجلس و ریاست جمهوری تاحدودي مشترک است که ما نیز در مجلس برای تدوین طرح استانی شدن از پیش نویس همین لوایح استفاده کرده‌ایم.محمودی شاه نشین توضیح داد: در کارگروه‌ها مشورتی برای تدوین طرح استانی شدن انتخابات، نمایندگان وزارت کشور، کارشناسان و نمایندگان مرکز پژوهش های شورای نگهبان، نمایندگان وزارت اطلاعات و دستگاه‌های مرتبط که معمولا با برگزاری انتخابات مرتبط هستند حضور داشته‌اند که نظرات تمام این دستگاه‌ها در این کارگروه جمع بندی و پس از آن طرح تدوین شده است.نماینده مردم شهریار در مجلس با بیان اینکه طرح استانی شدن انتخابات به زودی به صحن علنی مجلس می آید، گفت: نظرات کارشناسان شورای نگهبان را درباره این طرح گرفته‌ایم، اما به طور طبیعی شورای نگهبان نظر قطعی خود را این باره پس از تصویب طرح در مجلس اعلام می کند، اما ما سعی کردیم که تا جایی که می شود دیدگاه های کلی آن ها را دریافت کنیم؛ شورای نگهبان یک نظرات کلی درباره اصلاح فرآیند انتخابات دارد و بحق است و باید به نقاط ضعف انتخابات پرداخته و آن‌ها را رفع کنیم.محمودی شاه نشین، درباره این نظر منتقدان که استانی شدن انتخابات مانع از ورود داوطلبان جدید الورود و محلی خواهد شد، گفت: در کمیسیون های فرعی این موضوع را نیز بررسی کردیم و تصویب کردیم که هر کسی که داوطلب نمایندگی شود باید متولد آن حوزه بوده یا سابقه پنج سال سکونت و اقامت در آنجا را داشته و یا باید سابقه نمایندگی از آن حوزه را در مجلس شورای اسلامی داشته باشد.عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها افزود: با اجرای این طرح، داوطلبی نماینده استان در پارلمان می شود که در بدو امر حداقل 10 تا 20 درصد رای حوزه انتخابیه خود را اخذ کرده باشد، اما در نهایت رای استانی وی شمارش و محاسبه می‌شود، ولی باید حدنصاب اولیه آراي شهر خود را داشته باشد.

چكش‌كاري طرح

از بيان اظهارات نمايندگان، مشخص است كه هركدام از آن‌ها نگاه متفاوتي به اين طرح دارند و اگر قرار است به اجرا دربيايد بايد با بررسي‌هاي فرواني به نتيجه برسد. اين طرح جزييات و پيچيدگي‌هاي زيادي دارد فشارهاي سياسي و عجله براي انتخابات مي‌تواند طرحي ناكارآمد را به تصويب برساند كه در آينده‌اي نزديك مشكلات چشم گيري را به وجود بياورد.