تصميم عجيب و سوال برانگيز اخير شوراي شهر تهران در حذف خريد فيلتر دوده براي اتوبوس‌هاي شهر مي‌تواند آسيب هاي جبران ناپذير زيادي را متوجه پايتخت كند. بررسي گزارش تحقيق و تفحص از روزنامه همشهري كه اتفاقي پر سر و صدا در جلسه اخير شوراي شهر بود، به نوعي موجب شد تا يكي از تصميمات مهم و سوال بر انگيز شوراي شهر در لابه‌لاي اخبار گم شود. اين تصيم پس از آن گرفته شد كه در جريان بررسي لايحه انتشار اوراق مشاركت براي توسعه حمل و نقل عمومي تهران، با وجود دفاع معاون حمل‌و نقل و ترافيك شهرداري تهران در ضرورت خريد فيلتر دوده براي اتوبوس‌هاي شهر، شوراي شهر تهران اين ابزار را فاقد كارآيي لازم براي شهر دانست و با آن مخالفت كرد. اين اتفاق در حالي رخ داد كه به گواه بسياري از كارشناسان، فيلتر دوده ابزاري مهم در زياد نشدن آلودگي‌هاي شهر است اما شوراي شهر تهران با خريد ان مخالفت كردند تا چالشي تازه در محيط زيست شهر پديد آيد. معاون حمل و نقل شهرداري تهران در جلسه اخير شورا با بيان اينكه تشخیص این‌که فیلتر دوده بر روی اتوبوس باشد یا نباشد، مساله‌ای نیست که ما دور هم جمع شویم ودر مورد آن بحث کنیم گفت: تکلیف این مساله را سازمان استاندارد مشخص کرده و این سازمان نیز مکلف کرده اتوبوس بدون فیلتر اجازه شماری‌گذاری ندارد و همچنین کامیون بدون فیلتر جاذب شماره‌گذاری نمی‌شود و می‌توانیم این موضوع را از پلیس بپرسیم که آیا اتوبوس‌ها بدون فیلتر شماره‌گذاری می‌شوند یا نمی‌شوند؟ اگر عزیزی می‌گوید که این فیلترها استاندارد نیستند باید با سازمان استاندارد صحبت کرده و مصوبه هیات دولت و شماره‌گذاری را درست کنند، اما فیلتر دوده هم بسیار موثر بوده و خوب عمل کرده است. معاون شهردار تهران با بیان این‌که 50 فیلتر دوده بر روی اتوبوس‌های تهران نصب شده و 38 عدد آن در حال فعالیت است و باز نشده است، ادامه داد: چهار فیلتر خراب شده و با توجه به گارانتی که داشته است باید شرکتش آن را درست کند و مابقی فیلترها نیز روی اتوبوس‌هایی بوده‌اند که از تهران خارج شده‌اند و قرار است این فیلترها از روی آن‌ها باز شوند و به اتوبوس‌های تهرانی نصب شود. معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با بیان این‌که فیلترها اثرگذاری خوبی داشته‌اند، گفت: با این حال میزان اثربخشی فیلتر بحثی است که هیات دولت در آن ورود کرده و ما نمی‌توانیم در مورد آن صحبت کنیم. با اين حال اعضاي شوراي شهر، بر خلاف بسياري از ادعاها و برنامه هاي خود براي كمك به محيط زيست شهر، فيلتر دوده براي اتوبوس هاي شهر را فيلتر كردند و اجازه انتشار اوراق مشاركت براي آن را ندادند!
كارايي ديده نشده فيلتر دوده
فیلتر دوده، وسیله ای است که ذرات و دوده حاصل از احتراق موتورهای دیزلی را از بین می برد. بر اساس آمار، این فیلترها، در سیستم اگزوز اتومبیل‌های دیزلی حدودا 85 درصد از دوده های خروجی را حذف می کنند و تحت شرایط خاص این میزان گاهی به 100 درصد نیز می رسد. برخی از فیلترها یک بار مصرف هستند و هنگامی که میزان دوده و ذرات انباشته شده درون آن ها زیاد می شود، دیگر قابل استفاده نیستند و باید تعویض شوند؛ ولی امروزه از فیلترهایی استفاده می شود که با استفاده از کاتالیزور یا دمای بالا این دوده های انباشته شده را می سوزانند. تمیز کردن دوره‌ای فیلترها امری ضروری محسوب می‌شود. گاهی عملکرد نامناسب موتور و یا توربو شارژر منجر به ورود سوخت خام و یا روغن موتور به داخل فیلتر می شود که تمیز کردن دوره‌ای را هرچه ضروری‌تر كند.از آنجایی که معمولا عمل سوزاندن دوده های انباشته شده در فیلتر، در سرعت و دور موتور بالا انجام می شود، در صورت استفاده مداوم خودرو در شهر و در سرعت پایین، عمل سوزاندن ذرات موجود در فیلتر به خوبی انجام نمی گیرد و پس از مدتی این فیلتر عملکرد خود را از دست می دهد، که این امر به خودی خود تعویض فیلتر را ضروری می کند. اما در چنين شرايطي و با توجه به كارايي مهم فيلتر دوده، اعضاي شورا به تسيهلات براي خريد آن راي مثبت ندادند! اينكه چه استدلالي پشت نظر شورايي ها در حذف اين ابزار مهم براي محيط زيست شهر وجود دارد، سوالي است كه پاسخ آن ابهامات زيادي دارد و اعضای شورای تهران اگر مدعی هستند که فیلتر دوده کارایی ندارد حتما باید نتایج مطالعات میدانی خود را هر چه سریع‌تر منتشر کنند و به قضاوت علمی بگذارند. بعد از سال‌ها کار کارشناسی در مورد اثرگذاری فیلتر دوده، چه در ایران و چه در کشورهای پیشرفته، به راستي شورای شهر تهران بر اساس کدامین مبنای علمی تصمیم به حذف بودجه خرید فیلتر دوده گرفته است؟ مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محيط زيست در اين‌باره گفته كه شورای شهر تهران باید مبنای تصمیم خود در مورد حذف بودجه خرید فیلتر دوده را اعلام کند و پاسخ بدهد که در صورت حذف این بند، چه جایگزینی برای کاهش آلودگی خودروهای دیزلی دارد؟ شورای شهر تهران هر تصمیمی که بگیرد باید در مورد اثرات آن بر کاهش آلودگی هوا نیز توضیح دهد. استفاده از فیلتر دوده برای کنترل آلودگی خودروهای دیزلی، روش آزموده در همه دنیاست و در مصوبات متعدد هیات وزیران و حتی در مصوبات خود شورای اسلامی تهران هم آورده شده است. به تازگي عیسی کلانتری، ريیس سازمان حفاظت محیط زیست، اعلام کرد که استفاده از فیلتر دوده بخشی از سیاست‌های سازمان محیط زیست در راستای کاهش آلودگی هواست بنابراین عطف به قانون هوای پاک، مصوبات هیأت وزیران در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۵، آیین‌نامه‌های ماده دو و ماده هشت قانون هوای پاک، استفاده از فیلتر دوده برای خودروهای دیزلی در حال تردد به‌ویژه ناوگان حمل و نقل عمومی و دیزلی‌های نو از ابتدای سال ١٣٩٦ الزامی است و برای حفظ سلامت مردم و كاهش خطر سرطان ناشی از دود دیزل‌ها باید اجرایی شود. اگرچه سازمان در خصوص مصوبات شوراهای شهر نمی‌تواند نظر قانونی بدهد و این موضوع در حیطه اختیارات وزارت کشور است اما به عنوان ناظر قانون هوای پاک، حذف دوده سرطان‌زای دیزل از سیاست‌های مهم، جدی و بدون تغییر سازمان محیط زیست است که هم در خصوص دیزلی‌های در حال تردد و هم در خصوص دیزلی‌های نو اعمال می‌شود. به همین علت از همه سیاستگذاران و مجریان در همه سطوح دعوت می‌کنیم که با توجه به تجارب موفق جهانی، اسناد متعدد بالادستی و ضرورت توجه به حفظ سلامت مردم به ویژه در این ایام آلوده اقداماتی انجام دهند که در راستای قوانین کشور باشد. بدیهی است اگر در اجرای این موارد خلاف قانونی صورت بگیرد، سازمان محیط زیست بر اساس قانون هوای پاک الزام دارد که موارد را به قوه قضاییه ارجاع دهد.